È ÛÎ Ï ÙË ÏÏËÓÈÎ ÏÒÛÛ (ˆ appleúòùë /ÌËÙÚÈÎ, Â ÙÂÚË /Í ÓË )

Transcript

1

2 π Δ ªπ ÀΔπ ª π TMHMA NH π ø ø ƒ Δ ƒπ ø π ƒ ƒ ªª Δø ø π π π π À ƒπ È ÛÎ Ï ÙË ÏÏËÓÈÎ ÏÒÛÛ (ˆ appleúòùë /ÌËÙÚÈÎ,  ÙÂÚË /Í ÓË ) ƒ ƒ ªª Àªº I º øƒπ 4, 5 Î È 6 ÂappleÙÂÌ Ú Ô 2009

3 E πδƒ π Δ ªO π πδƒo Úfi ÚÔ : ΔÔÌapple Ë ËÌ ÙÚÈÔ OÌfiÙÈÌÔ ıëáëù, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË ª ÏË: Ì Ó ÎË ªÈ ÏË, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ Ú ÙË πôú Ó Ô ÕÓÓ, Ó. Î ıëá ÙÚÈ Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÙÚ ÏÔÁ ÚÔ Δ Ó, Ó. Î ıëá ÙÚÈ Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ı Ó Ì ÚÔ Ë Ù ÚÔ, Âapple Î. Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÙÈÎ ª ΠÔÓ ÏË ÂÒÚÁÈÔ, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ πˆ ÓÓ ÓˆÓ Ô ÙÛÔÁÈ ÓÓË ËÌ ÙÚË, Âapple Î. Î ıëáëù ºÈÏÔÛÔÊÈÎ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË ª ÙÛ ÁÁÔ Ú Ï, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ı Ó ª ÙÛË appleôï ˆÓ, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÂÛÛ Ï ªappleÂÚÂÚ ÙÚÔ, Û Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Î ı Ó ÛÈÔ, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ı Ó Ù Ó ÒÛÙ, Ó. Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÙÈÎ ª ΠÔÓ apple ÔÁÈ ÓÓ ÎË ÈÎfiÏ Ô, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ Ú ÙË Ô ÏÈÒÙË ª ÌË, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÙÈÎ ª ΠÔÓ ΔÛÈ Î ÏÔ ÈÒÚÁÔ, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË Ã Ù Ëapple Ó ÁÈˆÙ Ë ÕÓÓ, Âapple Î. Î ıëá ÙÚÈ Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ Frederick appleúô à ٠ËÛ Ë ˆÊÚfiÓË, Î ıëáëù Δ, ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË Oƒ øδπ πδƒo Úfi ÚÔ ÒÛÙ. Ù Ó Ú ÌÌ Ù ÕÓÓ μ Î ÏË Δ Ì ÕÓÓ Ã Ù Ëapple Ó ÁÈˆÙ Ë ª ÏË Ó ÛÙ Û Ù ÌÔ ΔÚÈ ÓÙ Ê ÏÏÔ ˆÙfiappleÔ ÏÔ Ú ÌÌ Ù ŒÊË ÒÙË ÔÍ ΔÚ ÓÔ ËÌ ÙÚË Ã Û Ó Ë Ï ÓË apple ˆ ÓÓÔ ÙÂÊ Ó ΔÛ ÎÈÚÔappleÔ ÏÔ 4 π Δ ªπ ÀΔπ ª π π ø π à ÓÂÏÏËÓÈÔ Ó ÚÈÔ π Δ ªπ ÀΔπ ª π π ø π à ÓÂÏÏËÓÈÔ Ó ÚÈÔ 5

4 π OY A 1 π OY A Δ ÓÈÎ ÙÔ Ú Ì ÙÔ Î È È ÛÎ Ï ÙË ÁÏÒÛÛ : ÔÏÔÁÈÎ Î È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔappleÔÏÈÙÈÛÌÈÎ È ÛÙ ÛË. X Û appleë, π. μ Ì Î Ô ÙÔ, 5 ÂappleÙÂÌ Ú Ô 2009 flú ıô Û 2 ÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ ˆ  ÙÂÚË (Í ÓË) ıâì ÙÈÎ : È ÎÙÈÎfi ÏÈÎfi/  ÌÂıÔ ÔÏÔÁÈÎ appleúôûâáá - ÛÂÈ ÚÔ Ú Ô:. πôú Ó Ô, Δ. ÏÔÁ ÚÔ ÏˆÛÛÈÎ appleôèîèï ÛÙË È ÛÎ Ï ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ˆ  ÙÂÚË / Í ÓË ÁÏÒÛÛ : Ô ÙÔÓÈÛÌfi ÙˆÓ appleúôapple ÚÔÍ ÔÓˆÓ Ô ÂÙ ÚˆÓ. apple ÓÔ, μ. È ÓÓ Î ªÂÙ Î ÓËÛË ÙÔ ÙfiÓÔ ÛÙ appleúôapple ÚÔÍ ÙÔÓ Âapple ıâù : È ÛÎ - Ï Û ÏÏfiÁψÛÛÔ μ. ÁÈÔ, π. ÚËÁÔÚ Ô,. πôú Ó Ô ªÂÙ Î ÓËÛË ÙÔ ÙfiÓÔ ÛÙ appleúôapple ÚÔÍ ÙÔÓ Ô ÛÈ ÛÙÈÎ : È - ÛÎ Ï Û ÏÏfiÁψÛÛÔ. Ô Ù,. ÈÎÔÏÔappleÔ ÏÔ ÎÏ ÛË ÙÔ apple ıëùèîô ÔÚ ÛÙÔ ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ : È ÎÙÈÎ appleúôù ÛÂÈ. Ù ÏÈÔ, ª. ÁÎ,. πôú Ó Ô apple ıëùèîfi apple Ú Ù ÙÈÎfi ÛÙËÓ ÎÔÈÓ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ : È ÛÎ - Ï Û ÏÏfiÁψÛÛÔ Ã. ÙÛÔ,. πôú Ó Ô ÔÈÓˆÓÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙË È ÛÎ Ï ÙË ÂÏ- ÏËÓÈÎ Û ÓËappleÈ ÁˆÁ fiappleô ÊÔÈÙÔ Ó ÌÈÎÚÔ ÌÔ ÛÔ ÏÌ ÓÔÈ. ΔÛÈÔ ÌË,. ÔÏÈÎ Ô È Ê ÏÈÎ È ÊÔÚ ÛÙÈ ÛÙ ÛÂÈ Î È ÛÙÚ ÙËÁÈÎ Ó ÁÓˆÛË ÙˆÓ Ì ıëùòó ÙÔ ËÌÔÙÈÎÔ ÔÏ Ô. Ú,. ªappleÔ Ófi,. ÌÔÁÏÔ, Ã. ÔÛÛ ÎË μμ Δ 5 Δ ªμƒπ À ÙËÛË Â appleóô μμ Δ 5 Δ ªμƒπ À È ÏÂÈÌÌ - Ê apple ÛËÌË Ó ÚÍË ÂÌ ÙÈÎ : È ÎÙÈÎfi ÏÈÎfi/  ÌÂıÔ ÔÏÔÁÈÎ appleúôûâáá ÛÂÈ ÚÔ Ú Ô:. ª ÙÛ ÁÁÔ Ú -. Î È ÛÎ Ï ÙˆÓ È ÈˆÙÈÛÌÒÓ Û ÌË ÂÏÏËÓfiʈÓÔ ÊÔÈÙËÙ S. Berikashvili, π. Lobzhanidze È ÛÎ Ï ÙÔ ÁÚ appleùô ÏfiÁÔ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓfiÁψÛÛË ÂÎapple  ÛË ÙË È ÛappleÔÚ : applefi ÙËÓ ÂappleÈÎÔÈÓˆÓÈ Î ÈÎ ÓfiÙËÙ ÛÙÈ appleú ÎÙÈÎ ÁÚ ÌÌ ÙÈÛÌÔ 20 π Δ ªπ ÀΔπ ª π Δª ª π ø ø ÓÂÏÏ ÓÈÔ Ó ÚÈÔ π Δ ªπ ÀΔπ ª π Δª ª π ø ø ÓÂÏÏ ÓÈÔ Ó ÚÈÔ 21

5 π OY A 2 π OY A 3. Ú Û Ô, º. ΔÂÓÙÔÏÔ ÚË ÃÚ ÛË ÛÙÚ ÙËÁÈÎÒÓ applefi ÏÏfiÁψÛÛÔ Ì ıëù ÙÔ ËÌÔ- ÙÈÎÔ Î Ù ÙËÓ Ó ÁÓˆÛË ÎÂÈÌ ÓˆÓ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ. ª ÛÙÚÔı Ó ÛË,. ÂÏ ÚË,. Ú Â ÌÂıÔ ÔÏÔÁÈÎ appleúôûâáá ÛÂÈ ÛÙË È ÛÎ Ï ÙË ÂÏÏËÓÈ- Î ˆ  ÙÂÚË /Í ÓË ÁÏÒÛÛ : ÌÈ appleúfiù ÛË È ÛÎ Ï. Û Ô ÙÔ, 5 ÂappleÙÂÌ Ú Ô ÙËÛË È ÏÂÈÌÌ flú ıô Û 3 ÏÒÛÛ Î È Ù ÓÔÏÔÁ ıâì ÙÈÎ :  Ù ÓÔÏÔÁ  ÛÙË ÁψÛÛÈÎ È ÛÎ Ï ÚÔ Ú Ô:. ª ÙÛ ÁÁÔ Ú -. Ô ÙÛÔÁÈ ÓÓË È Ó Â Ù ÓÔÏÔÁ  ÛÙË ÁψÛÛÈÎ È ÛÎ Ï. ª ÚÔÁfiÓ ÙÔ,. ªapple Ú ÎÙ ÚË,. ÚÂÌÌ, π. È ÎÔ È ÛÎ Ï ÙË ÏÏËÓÈÎ Ì Ûˆ Û ÛÙËÌ ÙˆÓ ÙfiÌ ÙË ÂappleÂÍÂÚÁ Û Ê ÛÈÎÒÓ ÁψÛÛÒÓ. º ÛÙ, μ. ºÔ ÊË μμ Δ 5 Δ ªμƒπ À 2009 ÚÔ Ú Ô:. ª ÙÛË -. ªappleÂÓ ÎÔ È ÛÎ Ï ÙË ÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ ÛÙ ªÂÈÔÓÔÙÈÎ Û ÔÏ ÙË Ú ÎË. ÂappleÈÎÔÈÓˆÓÈ Î Ì ıô Ô È ÛÎ Ï Û ÌÊˆÓ Ì ÙÔ appleúfiáú ÌÌ ÂÎapple  ÛË ÌÔ ÛÔ ÏÌ ÓÔapple ˆÓ, È appleè- ÛÙÒÛÂÈ Î È appleúôù ÛÂÈ ÁÈ Âapple ÎÙ ÛË ÙË ÌÂıfi Ô ÌÂ Ú ÛÙË- ÚÈfiÙËÙ ÂappleÈÎÂÓÙÚˆÌ Ó ÛÙ Î ÓÙÚ ÂÓ È Ê ÚÔÓÙÔ ÙˆÓ Ì ıë- ÙÒÓ ª. ƒ ÏÏÔ, Δ. ƒ ÏÏÔ È ÛÎ Ï ÙˆÓ Âapple ÁÁÂÏÌ ÙÈÎÒÓ Ô ÛÈ ÛÙÈÎÒÓ Û -, -Ù Ë, -ÈÎÔ Û ÏÏÔ appleô Ì ıëù ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ª. Δ ÛÈÔ Ë, Ã. ÏÂÍÈ Ô,. ˆÓÛÙ ÓÙÈÓ Ô ÎÂÈÌÂÓÈÎfi ÁÚ appleùfi ÏfiÁÔ Î È Ù È È ÙÂÚ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÙÔ ÁÚ appleùô ÏfiÁÔ ÙˆÓ ÏÏfiÁψÛÛˆÓ Ì ıëùòó ËÏÈÎ 6-12 ÂÙÒÓ. Ô ÓË ËÙ Ì Ù È ÛÎ Ï ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ Û ÙÛÈÁÁ Ófiapple È- Â. applefi ÂÈ Î È ı ÛÂÈ ÂÎapple È Â ÙÈÎÒÓ Î È Ì ıëùòó ÁÈ È ÎÙÈ- Î ÂÁ ÂÈÚ È ÂÓÈÛ ÙÈÎ È ÛÎ Ï ÛÙÔ appleï ÛÈÔ appleúôáú ÌÌ - ÙÔ ÁÈ ÙËÓ ÓÙ ÍË ÙÛÈÁÁ ÓÔapple ˆÓ ÛÙÔ Û ÔÏ Ô. ªappleÂÓ ÎÔ, ª. Ú È,. ª ÙÛË ÙËÛË Â appleóô È È Ì ÂÈ ÈÎ Ì ıëûè Î ÛÎÔÏ Â : Ó Ó ÛË ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ apple Ú Ì ÙÚˆÓ Ó ÊÔÚÈÎ Ì ÙËÓ apple Ú ÁˆÁ Î È ÂappleÂÍÂÚÁ Û ÙÔ ÁÚ appleùô ÏfiÁÔ ÛÙË ÌËÙÚÈÎ ÁÏÒÛÛ ÎÈ Ô ÚË Ù., Ï ÚÈ Ô Ó., ΔÛ ÎÈÚ Ô Ï Δ ÓÔÏÔÁ  WEB 3.0 Î È ÁψÛÛÈÎ È ÛÎ Ï. ªÈ appleúfiù ÛË Û ÓÂÚÁ ÙÈÎÔ ÂÚÁ ÏÂ Ô È ÛÎfiÓÙˆÓ. Ú Ó ÙË, ª. Ú ÎÔÏÙÛ Ô Â Ù ÓÔÏÔÁ  ÛÙË È ÛÎ Ï ÙÔ ÁψÛÛÈÎÔ Ì ı Ì ÙÔ Ì Û applefi ÙÔ apple Ú Ì ıè ÃÚ. fi, ª. fi È ÏÂÈÌÌ - Ê apple ÛËÌË Ó ÚÍË ÂÌ ÙÈÎ :  ÌÂıÔ ÔÏÔÁÈÎ appleúôûâáá ÛÂÈ ÚÔ Ú Ô:. Ô ÙÛÔÁÈ ÓÓË -. ªÈ ÏË Â ÌÂıÔ ÔÏÔÁÈÎ appleúôûâáá ÛÂÈ Î È Ó Â Ù ÓÔÏÔÁ  ÛÙË ÁψÛÛÈÎ È ÛÎ Ï ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÛÂ Ó appleè ÏÏÔ apple Î Ù ÁˆÁ. ª ÎÚÔÓ ÛÈÔ EÏÏËÓÈÎ ÏÒÛÛ ÛÙËÓ ÂappleÔ ÙË ÔÈÓˆÓ ÙË ÏËÚÔÊÔ- Ú. Eapple Ú ÛË ÙË Ú ÛË ÙˆÓ Greeklish stin orthografiki μμ Δ 5 Δ ªμƒπ À π Δ ªπ ÀΔπ ª π Δª ª π ø ø ÓÂÏÏ ÓÈÔ Ó ÚÈÔ π Δ ªπ ÀΔπ ª π Δª ª π ø ø ÓÂÏÏ ÓÈÔ Ó ÚÈÔ 23

6 Μεηακίνηζη ηος ηόνος ζηη γενική ηων πποπαποξύηονων οςζιαζηικών διδακηική ππόηαζη ζε αλλόγλωζζοςρ μαθηηέρ Αναζηαζία Κοςηίβα - Αθποδίηη Νικολοπούλος Παηδαγσγηθφ Τκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ Abstract The shift of stress in proparoxytone nouns ending in -νο (for example άγγεινο, αγγέινπ) could be considered as an effect of the learned (Ancient Greek) declension and it is connected to the formal language use. The fact that up to now traditional normative school grammar did not take into consideration functionally differentiated uses complicated the choice of structure elements of morphological system of Modern Greek that should be taught to non-native speakers. The present work is a corpus-based study of the variation of stress position in genitive case of proparoxytone male nouns ending in -νs for teaching purposes. 1. Θεωρηηικό πλαίζιο H θαηάθηεζε ηνπ πξώηνπ θώδηθα επηθνηλσλίαο (κεηξηθή γιψζζα) ζπληειείηαη θπζηθά θαη αβίαζηα ζηα πξώηα ρξόληα ηεο δσήο ηνπ αλζξώπνπ. Ο δεύηεξνο θώδηθαο (δεχηεξε/μέλε γιψζζα) δελ κπνξεί λα εκθαληζηεί πάξα κόλν ζε ζπζρεηηζκό κε ηνλ πξώην, γη απηό θαη ε εθκάζεζή ηνπ είλαη κηα δηαδηθαζία αξθεηά δηαθνξεηηθή από απηήλ πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πξόζθηεζε ηνπ πξώηνπ θώδηθα. Σηελ Ειιάδα ηα πξάγκαηα πεξηπιέθνληαη ιόγσ ηνπ δηγισζζηθνύ παξειζόληνο (δεκνηηθή-θαζαξεύνπζα). Η παξάιιειε ρξήζε ζηνηρείσλ ηόζν από ηε δεκνηηθή όζν θαη από ηε ιόγηα παξάδνζε απνηειεί κηα πξόζζεηε παξάκεηξν ζηνλ ηνκέα ηεο γισζζηθήο πνηθηιίαο θαη πξνζζέηεη έλαλ επηπιένλ παξάγνληα δπζθνιίαο θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο. Σηελ παξνύζα εξγαζία κειεηάηαη ε κεηαθίλεζε ηνπ ηόλνπ ζηα πξνπαξνμύηνλα αξζεληθά νπζηαζηηθά ζε -νο. H κεηαθίλεζε ηνπ ηόλνπ ζπληζηά, σο έλα βαζκό

7 ηνπιάρηζηνλ, επίδξαζε ηεο ιόγηαο θιίζεο θαη ζπλδέεηαη κε πθνινγηθέο επηινγέο. Έξεπλεο θαη κειέηεο ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία 1 ζρεηηθά κε ηε κεηαθίλεζε ή όρη ηνπ ηόλνπ ζηε γεληθή ησλ πξνπαξνμύηνλσλ αξζεληθώλ νπζηαζηηθώλ ζε -νο έρνπλ βαζηζηεί ζε λενειιεληθέο γξακκαηηθέο όπσο: α) ζηε ζρνιηθή γξακκαηηθή ηνπ Τξηαληαθπιιίδε β) ζηηο ζύγρξνλεο γισζζνινγηθέο γξακκαηηθέο Holton-Mackridge-Φηιηππάθε θαη Κιαίξε-Μπακπηληώηε θαη ζε λενειιεληθά ιεμηθά όπσο: α) ζην ιεμηθό ηνπ Κξηαξά β) ζην ιεμηθό Μπακπηληώηε γ) ζην Μείδνλ Τεγόπνπινπ-Φπηξάθε θαη δ) ζην Λεμηθό ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο ηνπ Αξηζηνηέιεηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Θεζζαινλίθεο (Ίδξπκα Τξηαληαθπιιίδε) Σηε ζρνιηθή γξακκαηηθή αλαθέξεηαη κεηαθηλνύκελνο ηόλνο ζε νπζηαζηηθά όπσο άγγεινο, άλζξσπνο θαη ζηαζεξόο ηόλνο ζε νπζηαζηηθά όπσο αληίιαινο, θαιφγεξνο κε ην ζρόιην όηη δηαηεξνύλ ηνλ ηόλν νη «πνιπζχιιαβεο θαη ιατθέο ιέμεηο» θαη ζπλήζσο ηα θύξηα θαη ηα νηθνγελεηαθά νλόκαηα. Σηα ιεμηθά Κξηαξά θαη Μείδνλ δελ αλαθέξνληαη πιεξνθνξίεο γηα ηε ζέζε ηνπ ηόλνπ. Σην ιεμηθό Μπακπηληώηε αλαθέξεηαη επηιεθηηθά ν ηύπνο ηεο γεληθήο θαη ζην ιεμηθό ηνπ Α.Π.Θ. γίλεηαη παξαπνκπή ζε θιηηηθό παξάδεηγκα (πίλαθεο). Επίζεο, ζην παξαπάλσ ιεμηθό αλαθέξνληαη ηξία ππνδείγκαηα γηα ηα πξνπαξνμύηνλα αξζεληθά ζε -νο: άγγεινο (αγγέινπ), αληίιαινο (αληίιαινπ) θαη ππφθνζκνο (ππνθφζκνπ θαη ππφθνζκνπ). Ωο πξνο ηελ ηξίηε θαηεγνξία παξαηεξνύκε δηαθνξέο κε ην ιεμηθό Μπακπηληώηε πνπ αλαθέξεη κόλν ηνλ ηύπν κε κεηαθηλνύκελν ηόλν. Σηε γξακκαηηθή Holton θ.ά. ζεκεηώλεηαη όηη ε δηάθξηζε αλάκεζα ζηα δύν θιηηηθά ζπζηήκαηα δελ είλαη ζηαζεξή θαη απόιπηε θαη όηη ππεηζέξρεηαη ν πθνινγηθόο παξάγνληαο γηα ηηο πεξηπηώζεηο δηπινηππίαο όπσο ζηδεξνδξφκνπ-ζηδεξφδξνκνπ όπνπ ν ζηαζεξόο ηόλνο ζπλαληάηαη ζε αλεπίζεκν πθνινγηθό επίπεδν ελώ ν κεηαθηλνύκελνο ζε επίζεκν. Σηε γξακκαηηθή Κιαίξε- Μπακπηληώηε ε κεηαθίλεζε ηνπ ηόλνπ ζεσξείηαη θαηλόκελν «ιεμηινγηθήο εμαξηήζεσο», όηη 1. Βι. αλαιπηηθή αλαθνξά ζην Ινξδαλίδνπ, Ά. (ππό έθδνζε). «Η κνξθνινγηθή πνηθηιία ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σο μέλεο γιώζζαο», Η κνξθνινγία ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σο μέλεο γιψζζαο, επηκ. Σ. Α. Μνζρνλάο, εθδ. Παηάθε.

8 έρεη δειαδή ζρέζε κε ηελ πξνέιεπζε θαη ηελ ηζηνξία ησλ ιέμεσλ θαη ιηγόηεξν κε ηε δνκή ηνπο (απιέο/ζύλζεηεο). Με βάζε ηελ παξαπάλσ δηαπίζησζε νη ηύπνη όπσο ηνπ ζηδεξνδξφκνπ δε ζα έπξεπε λα ππάξρνπλ. Τέινο, ν Μήηζεο αλαθέξεη όηη θαηεβάδνπλ θαηά κία ζπιιαβή ηνλ ηόλν ζηε γεληθή εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ όζα αξζεληθά είλαη πξνπαξνμύηνλα θαη απνηεινύλ ιέμεηο αξραίαο θαη ιόγηα πξνέιεπζεο, π.ρ. ν άλζξσπνο (ηνπ αλζξψπνπ, ησλ αλζξψπσλ). Όζεο όκσο ιέμεηο είλαη λεόηεξεο δεκνηηθέο ή ζύλζεηεο, δε κεηαθηλνύλ ηνλ ηόλν, π.ρ. ν παίδαξνο - ηνπ παίδαξνπ, ν αγξηάλζξσπνο - ηνπ αγξηαλζξψπνπ. 2 Από ηηο παξαπάλσ θαηαγξαθέο ησλ λενειιεληθώλ γξακκαηηθώλ θαη ιεμηθώλ πξνθύπηεη πόζν δύζθνιν είλαη λα θαηεγνξηνπνηήζνπκε ηα αξζεληθά πξνπαξνμύηνλα ζε νκάδεο ώζηε λα ηα δηδάμνπκε ζε κε θπζηθνύο νκηιήηεο ηεο ειιεληθήο γιώζζαο. Υπάξρνπλ ηέζζεξα θξηηήξηα πνπ ζα πξέπεη λα ιάβεη ππόςε ηνπ ν δάζθαινο, ώζηε λα επηιεγνύλ απνηειεζκαηηθά ηα ζηνηρεία ηεο δνκήο ηνπ κνξθνινγηθνύ ζπζηήκαηνο ηεο λενειιεληθήο πνπ πξέπεη λα δηδαρζνύλ: 1. Η πξσηνηππηθφηεηα ησλ δνκψλ: ζα δηδαρζεί θαηά πξνηεξαηόηεηα ό,ηη είλαη θεληξηθό θαη ύζηεξα ό,ηη είλαη πεξηθεξεηαθό θαη ηδηόηππν 2. Η ζπρλφηεηα ησλ δνκψλ: εάλ κηα κνξθνινγηθή δνκή είλαη πεξηζζόηεξν ζπρλή ζε κηα γιώζζα ζα δηδαρηεί θαηά πξνηεξαηόηεηα ζε ζρέζε κε κηα ιηγόηεξν ζπρλή δνκή. Π.ρ. ζε επίπεδν αξραξίσλ ζα δηδαρζεί ό,ηη είλαη πεξηζζόηεξν ζπρλό θαη όζν αλεβαίλεη ην επίπεδν ζα δηδαρζνύλ δνκέο πην ζπάληεο. 3. Η δηαζεζηκφηεηα ησλ δνκψλ: εάλ κηα κνξθνινγηθή δνκή είλαη πεξηζζόηεξν παξαγσγηθή, ζα δηδαρζεί θαηά πξνηεξαηόηεηα ζε ζρέζε κε θάπνηα πνπ είλαη ιηγόηεξν παξαγσγηθή. 4. Η αληηπαξαζεηηθφηεηα ησλ δνκψλ: ζε ζρέζε κε ηε κεηξηθή γιώζζα ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ ζα δηδαρζνύλ νη δνκέο εθείλεο ζηηο νπνίεο δπζθνιεύεηαη ν εθπαηδεπόκελνο ιόγσ παξεκβνιήο ηεο κεηξηθήο ηνπ γιώζζαο Μήηζεο, Ν Σηνηρεηψδεηο Αξρέο θαη Μέζνδνη ηεο Δθαξκνζκέλεο Γισζζνινγίαο. Δηζαγσγή ζηε Γηδαζθαιία ηεο Διιεληθήο σο Γεχηεξεο (ή Ξέλεο) Γιψζζαο. Αζήλα: Gutenberg, ζει Αλαζηαζηάδε-Σπκεσλίδε, Ά «Η κνξθνινγηθή δνκή ηεο λέαο ειιεληθήο θαη ε δηδαθηηθή ηεο», Γισζζνινγία (εηδηθό ηεύρνο, «Η λέα Ειιεληθή σο μέλε γιώζζα»), ζει. 15.

9 Η ηειηθή πξόηαζε ζα πξνθύςεη από ηε ζπζρέηηζε ησλ θξηηεξίσλ. Σπλεπώο ζεκαληηθό ξόιν παίδεη ε ηεξάξρεζε ησλ θξηηεξίσλ αλάινγα κε ηε δνκή ηεο γιώζζαο πνπ ζα δηδαρζεί (ζηελ πεξίπησζή καο ε ειιεληθή) θαη αλάινγα κε ηε κεηξηθή γιώζζα ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ (π.ρ. αλ ν καζεηήο έρεη σο πξώηε γιώζζα ηα αγγιηθά δε γλσξίδεη ηελ έλλνηα ηεο πηώζεο). Σπκπεξαζκαηηθά, ε ζρνιηθή γξακκαηηθή παξνπζηάδεη ην κεηνλέθηεκα όηη δελ πεγάδεη από κηα ζύγρξνλε θαη ζηεξηγκέλε ζε ζώκαηα θεηκέλσλ κειέηε ηεο γισζζηθήο πξαγκαηηθόηεηαο θαη όηη πξνβάιιεη νξηζκέλεο επηινγέο εηο βάξνο άιισλ αληί λα πεξηγξάθεη ιεηηνπξγηθά δηαθνξνπνηεκέλεο ρξήζεηο. 2. Μεθοδολογία Σθνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο ήηαλ λα αληρλεύζεη πόζν ζπρλά απαληάληαη ζε ζώκαηα θεηκέλνπ ν ηύπνο κε ζηαζεξό ηόλν θαη ν ηύπνο κε θαηεβαζκέλν ηόλν ζηε γεληθή ησλ πξνπαξνμύηνλσλ αξζεληθώλ νπζηαζηηθώλ ζε -νο. Αξρηθά έγηλε θαηαγξαθή ησλ πξνπαξνμύηνλσλ αξζεληθώλ νπζηαζηηθώλ ζε -νο κε ηε βνήζεηα ηνπ Λεμηθνύ ηνπ Ιδξύκαηνο Τξπαληαθπιιίδε 4. Από ηελ αλαδήηεζε απηή πξνέθπςαλ ηξία θιηηηθά παξαδείγκαηα: ην 019 θαηά ην άγγεινο κε 300 θαηαρσξίζεηο, ην 020 θαηά ην αληίιαινο κε 287 θαηαρσξίζεηο θαη ηνπ 020 α θαηά ην ππφθνζκνο κε 268 θαηαρσξίζεηο. Έπεηηα αλαδεηήζεθαλ νη ζπρλόηεηεο ρξήζεο ησλ νπζηαζηηθώλ ησλ ηξηώλ θαηεγνξηώλ θαη γηα ηνπο δύν ηύπνπο (θαηεβαζκέλν ηόλν θαη κε θαηεβαζκέλν ηόλν) ζηνλ εληθό θαη ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό, όπσο απαληώληαη ζε ειεθηξνληθά ζώκαηα θεηκέλσλ, δειαδή ηνπ θεηκεληθνύ πιηθνύ ηεο λέαο ειιεληθήο ην νπνίν δηαηίζεηαη κέζσ ηνπ δηαδηθηύνπ θαη κπνξεί λα αληιεζεί κέζσ ησλ ζρεηηθώλ ηζνηόπσλ (κεραλή αλαδήηεζεο Google). 3. Αποηελέζμαηα έρεσνας 4. Λεμηθό ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο, Α.Π.Θ., Ίδξπκα Τξηαληαθπιιίδε:

10 νπζηαζηηθώλ. Από ηελ θαηαγξαθή ησλ απνηειεζκάησλ πξνέθπςαλ ηέζζεξηο θαηεγνξίεο 3.1 Οςζιαζηικά μεηακινούμενος ηόνος Τα νπζηαζηηθά πνπ αλήθνπλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία παξνπζηάδνπλ κεγάιε δηαθνξά ζηα πνζνζηά κεηαθηλνύκελνπ ηόλνπ ζηε γεληθή εληθνύ θαη ζηε γεληθή πιεζπληηθνύ, π.ρ. ηνπ αλαδφρνπ (104000) θαη ησλ αλαδφρσλ (37100), ελώ ηνπ αλάδνρνπ (411) θαη ησλ αλάδνρσλ (411). Οπζηαζηηθά πνπ αλήθνπλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία είλαη: άγγεινο, αεξνδηάδξνκνο, αεξνζάιακνο, αίγαγξνο, αίνινο, αίηηνο, αθφινπζνο, αιάβαζηξνο, αιθάβεηνο, ακπεινθηιφζνθνο, αλάδνρνο, άλεκνο, αλζξαθέκπνξνο, άλζξσπνο, αληαξηνπφιεκνο, αληηδήκαξρνο, αληίδηθνο, αληηζάιακνο, αληίθιεηνο, αληηπξφεδξνο, αληηπξφζσπνο, αληηζπκβαιιφκελνο, απφγνλνο, άπνηθνο, απφζηνινο, Απξίιηνο, άξγηινο, άξγπξνο, αξρηδηάθνλνο, αζπάιαζνο, αζηίαηξνο, αζηπθηελίαηξνο, αηκφηππνο, Αχγνπζηνο, απηάδειθνο, απηνέιεγρνο, απηφκνινο, βάθηινο, βηβιηφθηινο, βηνκήραλνο, βφζηξπρνο, γνλφθνθθνο, γξακκαηνδηδάζθαινο, γπκλαζίαξρνο, δαθηχιηνο, δάθηπινο, Γεθέκβξηνο, δήκηνο, δεκνδηδάζθαινο, δηάδηθνο, δηάδνρνο, δηάδξνκνο, δηάθνλνο, δηάινγνο, δηακαξηπξφκελνο, δίαπινο, δηδάζθαινο, δηζχξακβνο, δηθαηνπάξνρνο, δηφζθνπξνη, δίθζνγγνο, δφιηρνο, δνπιέκπνξνο, δσζίινγνο, εζλαπφζηνινο, εζλνζχκβνπινο, ειαηφθαξπνο, ειαηνζίδεξνο, έιεγρνο, ειιελνδηδάζθαινο, Διιελνθχπξηνο, έκεηνο, εκπνξνπινίαξρνο, εκπνξνυπάιιεινο, ελαγφκελνο, έλνηθνο, έλνξθνο, εμάγγεινο, εμάδειθνο, εμάδεξθνο, έμαξρνο, έπαηλνο, έπαξρνο, επίγνλνο, επίδεζκνο, επίθπθινο, επίλαπινο, επίπαγνο, επίζθνπνο, επίηνλνο, επίηξνπνο, έπνηθνο, έξαλνο, εξγαηνυπάιιεινο, εζψθνζκνο, εχδσλνο, έθεδξνο, έθεβνο, έθνξνο, εκίνλνο, εκηψξνθνο, ζάιακνο, ζάλαηνο, Θεάλζξσπνο, ζίαζνο, ζφξπβνο, ζξίακβνο, ζχιαθνο, ίακβνο, Ιαλνπάξηνο, ηεξαπφζηνινο, ηεξνδάζθαινο, ηεξνδηάθνλνο, ηεξνδηδάζθαινο, ηεξνκφλαρνο, Ίθαξνο, Ινχιηνο, Ινχληνο, ηππφδξνκνο, ηζαπφζηνινο, θάιακνο, θαιφγεξνο, θάλλαβνο, θαξβνπλέκπνξνο, θαηάινγνο, θάηνηθνο, θάηνρνο, θίλδπλνο, θιεηδάξηζκνο, θιίβαλνο, θφζνξλνο, θφιαθνο, θνκηζάξηνο, θφλδπινο, θξφηαθνο, θξχζηαιινο, θπαλφθξαλνο, θχιηλδξνο,

11 Κχπξηνο, θχξηνο, Λάδαξνο, Λίβαλνο, ινγάξηζκνο, κάγηζηξνο, καίαλδξνο, Μάηνο, καξθήζηνο, κάξζηπνο, Μάξηηνο, κεγάθπθινο, κεγαιέκπνξνο, κειιφλπκθνο, κέξαξρνο, κφιπβδνο, κνπζηθνδηδάζθαινο, λαχζηαζκνο, λαπηηιιφκελνο, Ννέκβξηνο, λνκνδηδάζθαινο, μελνδνρνυπάιιεινο, νηθνδηδάζθαινο, Οθηψβξηνο, Όκεξνο, φκηινο, νκφηερλνο, φξνθνο, παγνθξχζηαιινο, παηδνςπρίαηξνο, Παξάθιεηνο, παξάλπκθνο, παξαπφηακνο, πάξεδξνο, πάξνηθνο, πάζζαινο, παηξίθηνο, Πεληαθνζηνκέδηκλνο, πεξίνηθνο, πεξίπαηνο, πινίαξρνο, πφιεκνο, πξφγνλνο, πξφδξνκνο, πξφεδξνο, πξνέιεγρνο, πξνθάηνρνο, πξφινγνο, πξφζθνπνο, πξσηνλνηάξηνο, ξαδηνζάιακνο, ζάπθεηξνο, Σεπηέκβξηνο, ζίαινο, ζηδεξνβηνκήραλνο, ζηδεξφδξνκνο, ζίδεξνο, ζίεινο, Σίζπθνο, ζηηέκπνξνο, ζθφπεινο, ζπφλδπινο, ζηέθαλνο, ζηφκαρνο, ζηξφβηινο, ζπγθάηνρνο, ζχδπγνο, ζχιινγνο, ζχκβνπινο, ζχκκαρνο, ζπκκέηνρνο, ζπλάλζξσπνο, ζχλδεζκνο, ζχλδηθνο, ζχλεδξνο, ζπλήγνξνο, ζχλνηθνο, ζθφλδπινο, ζρνιίαηξνο, ηάξαλδνο, ηέηαλνο, ηηκνθαηάινγνο, ηνθάξηζκνο, Τνπξθνθχπξηνο, ηξαπεδνυπάιιεινο, ηξάρεινο, Τξηαθνζηνκέδηκλνο, ηξηήξαξρνο, ηξφθηκνο, ηξνρηφδξνκνο, ηχξαλλνο, πδξάξγπξνο, ππάιιεινο, ππάλζξσπνο, χπαξρνο, χπαηνο, ππέξερνο, χπεξνο, ππήθννο, ππνγξαθφκελνο, ππνδηάθνλνο, ππνζάιακνο, ππφλνκνο, ππφηξνθνο, χθαινο, πςίθσλνο, θάθεινο, Φεβξνπάξηνο, Φίιηππνο, ρείκαξξνο, ρηιίαξρνο, ρνξνδηδάζθαινο, ρσξφρξνλνο, ςίζπξνο, ςπρίαηξνο. 3.2 Οςζιαζηικά ζηαθεπού ηόνος Σην θιηηηθό παξάδεηγκα 020 αλήθνπλ ηα νπζηαζηηθά πνπ θιίλνληαη όπσο ν αληίιαινο θαη ηα πεξηζζόηεξα δηαηεξνύλ ηνλ ηόλν ζηε γεληθή εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ, π.ρ. ηνπ γθφκελνπ (1530), ηνπ γθνκέλνπ (4), ησλ γθφκελσλ (83), ησλ γθνκέλσλ (8). Πξέπεη λα παξαηεξήζνπκε όηη ηα πνζνζηά εκθάληζεο ησλ νπζηαζηηθώλ απηήο ηεο θαηεγνξίαο ζηα ζώκαηα θεηκέλσλ ηνπ Google είλαη πνιύ κηθξά ελώ ε δηαθνξά κεηαμύ κεηαθηλνύκελνπ θαη ζηαζεξνύ ηόλνπ είλαη κηθξή πάληα όκσο ππέξ ηνπ ζηαζεξνύ ηόλνπ. Οπζηαζηηθά πνπ αλήθνπλ ζε απηήλ ηε θαηεγνξία είλαη: αγξηνβνχβαινο, αγξηφγαηνο, αγξηφζθπινο, αγξηφηνπνο, αεξφιηζνο, αεξφζαθνο, αζίγγαλνο, Αηγφθεξνο, αίινπξνο, αιεπξφκπινο, ακαμφδξνκνο, ακκφινθνο, ακκφηνπνο, άκπαθνο, αλαβαιιφκελνο, αλεκφκπινο,

12 αλεκνζηξφβηινο, άλεζνο, αλήθνξνο, αλζφθεπνο, αληίζενο, αληίθηππνο, αληίιαινο, αληίινγνο,, απνζεθάξηνο, απφπαηνο, αξρνληάλζξσπνο, αζθεκάλζξσπνο, αζρεκάλζξσπνο, αηκφκπινο, αηζίγγαλνο,απιφγπξνο, Βαιθάληνο, βαιηφηνπνο, βακβαθφζπνξνο, βαξχηνλνο, βηφηνπνο, βιαθέληηνο, βνζθφηνπνο, βνχβαινο, βξαρφηνπνο, γαηφπαξδνο, γεξφιπθνο, γήινθνο, γθφκελνο, γιαδίνινο, γνχκελνο, δαζφηνπνο, δεθαπεληαχγνπζηνο, δεξκαηέκπνξνο, δηαβνιφθαηξνο, δηάθνζκνο, δηάηαλνο, δηζέγγνλνο, δνκεζηηθφο, εγθέιαδνο, εγσίζηαξν, εθαηφληαξρνο, εθινγνκάγεηξνο, έιαηνο, εκπνξεπάκελνο, εμάςαικνο, εξεκφηνπνο, εζραηφγεξνο, δέθπξνο, ειίαλζνο, ειηφζπνξνο, εκίζενο, ζαιαζζφιπθνο, ζεαηξάλζξσπνο, ηκπξεζάξηνο, ηλδφρνηξνο, θαιηθάληδαξνο, θαιφγεξνο, θαξλάβαινο, θαξφδξνκνο, θαξνχκπαινο, θαηαθέθαινο, θαηήθνξνο, θαηζίβεινο, θαηζηθφδξνκνο, θεξακηδφγαηνο, θέξβεξνο, θεθαιφδεζκνο, θέθαινο, θίλαηδνο, θηλεκαηνγξάθνο, θιαπζίγεινο, θνηιφπνλνο, θφκκαηνο, θφπαλνο, θφηηλνο, θνχλεινο, θνπηζνθιέβαξνο, θξνθφδεηινο, θπλεγφηνπνο, ιαδέκπνξνο, ιαζξέκπνξνο, ιαραλφθεπνο, ιεβεληάλζξσπνο, ιεβεληφγεξνο, ιεπθφρξπζνο, ιήζαξγνο, ιήζηαξρνο, ινγφηππνο, κάληαινο, καληξάραινο, καληξφηνηρνο, καμηιαξνπφιεκνο, κάξαζνο, Μεγαιφζηαπξνο, κεγάηνλνο, κέζπζνο, κεζφηνηρνο, κεηεσξφιηζνο, κεραλφβηνο, κηθξφθνζκνο, κφδηζηξνο, κνλφδξνκνο, κνλφθεξνο, κνλφρεηξνο, κνπιαξφδξνκνο, κνπξφραβινο, κπαξφβηνο, κπαζηνπλφβιαρνο, κπνπξηδφβιαρνο, κπξάηηκνο, λεθξφθηινο, λεξφιαθθνο, λεξφκπινο, ληφγακπξνο, ληάβαλνο, μεξνπφηακνο, μεξφηνπνο, μπιφηππνο, νγθφιηζνο, νδνληφπνλνο, νκνηξάπεδνο, Ολνχθξηνο, παίδαξνο, παηδφηνπνο, παηρληδφηνπνο, παιηφγεξνο, παιηφδξνκνο, παιηφθηινο, Παλάγαζνο, παξάλπθνο, παξαηξεράκελνο, πεδηθάξηνο, πεδφβνινο, πεδφδξνκνο, πεξίγεινο, πεξίγπξνο, πεξνλφζπνξνο, πεηξνπφιεκνο, πιάηαλνο, πνδφγπξνο, πνλφδνληνο, πνλφθνηινο, πνλφιαηκνο, πνλφκαηνο, πνξλφγεξνο, πξφζπαππνο, πξσηνμάδεξθνο, πξσηφζρνινο, πησρνπξφδξνκνο, ξαδηνηειέγξαθνο, ξηλφθεξνο, ζάιαγνο, ζάιηαγθνο, ζαιίγθαξνο, ζαξδαλάπαινο, ζηλαπφζπνξνο, ζηηαξφζπνξνο, ζθαληδφρνηξνο, ζθίνπξνο, ζθνξδφπηζηνο, ζθνππηδφηνπνο, ζπηηφγαηνο, ζηεζφδεζκνο, ζηνκαρφπνλνο, ζπκπέζεξνο, ζπλεπίθνπξνο, ζχληεθλνο, ζψγακπξνο, ηδφβελνο, ηνπξθφγπθηνο, ηνπξθφζπνξνο, ηφθαινο, ηξαγέιαθνο, ηξίβνινο, ηξηζέγγνλνο, ηξφραινο, ππλφζαθνο, ππνθφπαλνο, θαξκαθφγισζζνο, θησρνπξφδξνκνο, θχιαξρνο, θσηνζηέθαλνο, ραζαπνζέξβηθνο, ρεξζφηνπνο, ρηνλάλζξσπνο, ρηνλνπφιεκνο, ρηνλνζηξφβηινο, ρσκαηφδξνκνο, ςαξφηνπνο, Ψεπηνζφδσξνο.

13 Υπάξρνπλ όκσο θαη νπζηαζηηθά ηα νπνία δελ εθάληζαλ θαζόινπ γεληθή πιεζπληηθνύ. Απηά είλαη: αγγεηφζπαζκνο, αληίζξεζθνο, απήγαλνο, αξθνπδάλζξσπνο, αζρεκάλζξσπνο, γεξνπαξάμελνο, κεηεσξφιηζνο, κπαθαιφγαηνο, κπακπφγεξνο, παιηφθαηξνο, παιίνθνζκνο, παξάηηηινο, πάηαγνο, πνδαξφδξνκνο, πνπηζφγεξνο, πξηφβνινο, ζθαηφγεξνο, ηαδφπνπινο, ηξφραινο, θνηηεηφθνζκνο, ραξηνπφιεκνο, ρεηξφκπινο, ρεξφκπινο, ρνληξάλζξσπνο, σξαηφθνζκνο. 3.3 Γιπλοηςπία ζηαθεπού και μεηακινούμενος ηόνος Σην θιηηηθό παξάδεηγκα 020α αλήθνπλ ηα νπζηαζηηθά πνπ θιίλνληαη όπσο ην ππόθνζκνο (ππνθόζκνπ θαη ππόθνζκνπ). Τα νπζηαζηηθά πνπ αλήθνπλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία εκθαλίδνπλ ηα ίδηα πεξίπνπ πνζνζηά ζην κεηαθηλνύκελν θαη ζηαζεξό ηόλν ζηε γεληθή εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ, π.ρ. ηνπ αζηξαγάινπ (729) θαη ηνπ αζηξάγαινπ (735), ησλ αζηξαγάισλ (427) θαη ησλ αζηξάγαισλ (440) θαη είλαη ηα εμήο: αγξηάλζξσπνο, αγξηφρνηξνο, αζιεηίαηξνο, αζιίαηξνο, αηδεζηκφηαηνο, αθαλζφρνηξνο, αθξνθέξακνο, αιγφξηζκνο, αιεπξνβηνκήραλνο, ακέζπζηνο, ακίαληνο, ακπιφθνθθνο, αλάπαηζηνο, αλζξσπνπίζεθνο, αλζχπαηνο, αλζππίαηξνο, αληηλαχαξρνο, αληηπινίαξρνο, αληηπηέξαξρνο, αληηπχξαξρνο, αληηζκήλαξρνο, αληηζηξάηεγνο, Αληίρξηζηνο, αφξηζηνο, απφερνο, αξαβφζηηνο, Άξεηνο, Άξηνο, αξράγγεινο, αξραηνθάπεινο, αξράλζξσπνο, αξρίαηξνο, αξρηεπίζθνπνο, αξρηθαηάζθνπνο, αξρηκάγεηξνο, αξρηπινίαξρνο, αξρηπχξαξρνο, αξρηζηξάηεγνο, αζβεζηφιαθθνο, αζβεζηφιηζνο, αζηξάγαινο, απηνθηλεηφδξνκνο, βάλδαινο, βαηξαράλζξσπνο, βάηξαρνο, βηβιηνζεθάξηνο, γάηδαξνο, γαηφζαθνο, γελίηζαξνο, γνλφηππνο, γνπλέκπνξνο, δαίδαινο, δάζθαινο, δεηλφζαπξνο, δεθάινγνο, δήκαξρνο, δηάβνινο, δηαλννχκελνο, δηάνινο, δηαζηεκάλζξσπνο, δίνπνο, δνπινπάξνηθνο, δσζίινγνο, έβελνο, εγθέθαινο, εμνρφηαηνο, επίαηξνο, επίιαξρνο, επίινγνο, επίζηξαηνο, εξπζξφδεξκνο, επθάιππηνο, εθεκέξηνο, ερηλφθνθθνο, δσέκπνξνο, εγνχκελνο, εκηθχιηλδξνο, ελίνρνο, ηαηξνθηιφζνθνο, ίθηεξνο, ίιαξρνο, ίιηγγνο, ηππφθακπνο, ηππνπφηακνο, θαγθειάξηνο, θαζεγνχκελνο, θάκαηνο, θαλίβαινο, θαπλέκπνξνο, θαπλνβηνκήραλνο, θαξδηλάιηνο, θαξπφηππνο, θαζζίηεξνο, θαηάδηθνο, θαηάζθνπνο, θαηήγνξνο, Κέληαπξνο, θιεθηνπφιεκνο, θξαηνχκελνο,

14 θηελάλζξσπνο, θηελίαηξνο, θπβφιηζνο, ιαβχξηλζνο, ιεπθνζίδεξνο, ιεμίαξρνο, ιπθάλζξσπνο, Μαθαξηφηαηνο, καθξφθνζκνο, Μεγαιεηφηαηνο, κειινζάλαηνο, κεζνπφιεκνο, κέηνηθνο, κηθξέκπνξνο, κηθξφθνζκνο, κνίξαξρνο, κνλφινγνο, κπζηηθνζχκβνπινο, λάξθηζζνο, λαχαξρνο, λαχθιεξνο, λαπηνπξφζθνπνο, λενζχιιεθηνο, μάδειθνο, μάδεξθνο, μπιέκπνξνο, νδνληίαηξνο, νπηζζφδξνκνο, νξείραιθνο, νθζαικίαηξνο, παηδίαηξνο, Παιαηζηίληνο, παιηάλζξσπνο, παλαγηφηαηνο, παλνζηνινγηφηαηνο, πάππξνο, παξάδεηζνο, παξαθείκελνο, παξάιιεινο, παηξηδνθάπεινο, πεξίβνινο, Πήγαζνο, πηζεθάλζξσπνο, πίζεθνο, πιαγηφηηηινο, πλεπκαηφθνθθνο, πνιέκαξρνο, πνιέκηνο, πνιεκνθάπεινο, πνιχγξαθνο, πνιπέιαηνο, πνλνθέθαινο, Πφληηνο, πξεζβχηεξνο, πξνάγγεινο, πξνζάιακνο, πξντζηάκελνο, πξνθαζήκελνο, πξφθξηηνο, πξνιεηάξηνο, πξφκαρνο, πξφλανο, πξφμελνο, πξσηνπξεζβχηεξνο, πξσηνζχγθειινο, πηέξαξρνο, ππξάθαλζνο, πχξαξρνο, πχξαπινο, ππξηηφιηζνο, ππξφιηζνο, πσξφιηζνο, ζάηπξνο, Σεβαζκηφηαηνο, Σείξηνο, ζκήλαξρνο, ζηαθηδέκπνξνο, ζηαθπιφθνθθνο, ζηφιαξρνο, ζηξεπηφθνθθνο, ζηξφθαινο, ζπγθαηεγνξνχκελνο, ζπγθάηνηθνο, ζχγθειινο, ζπγθξαηνχκελνο, ζπκκνξηηνπφιεκνο, ζπλάδειθνο, ζπλάδεξθνο, ζπλέηαηξνο, ζχληερλνο, ζθηλφιηζνο, ζρηζηφιηζνο, ζσκαηέκπνξνο, ηαμίαξρνο, ηειέγξαθνο, ηηκάξηζκνο, ηπξαλλφζαπξνο, ηπξέκπνξνο, πάθηλζνο, πδξνζηξφβηινο, ππεξζπληέιηθνο, ππίιαξρνο, ππφθνζκνο, ππνκνίξαξρνο, ππνλαχαξρνο, ππνπινίαξρνο, ππνπξφμελνο, ππνπηέξαξρνο, ππνζηξάηεγνο, ππφηηηινο, πθαζκαηέκπνξνο, πθηζηάκελνο, πςειφηαηνο, θαηλφηππνο, θαξκαθέκπνξνο, θηιφινγνο, θηιφζνθνο, θξνχξαξρνο, θπγφδηθνο, θπγφπνηλνο, θπγφζηξαηνο, θσλφγξαθνο, ραξηέκπνξνο, ραζηζέκπνξνο, ρνληξέκπνξνο, ρνξίακβνο, ρξπζνθάλζαξνο, ρπηνζίδεξνο, ςακκφιηζνο 3.4 Σύνθεηα οςζιαζηικά Τα ζύλζεηα κε ην δάζθαινο (π.ρ. δεκνδηδάζθαινο) θαη κε ην ππάιιεινο (π.ρ. μελνδνρνυπάιιεινο) θαηεβάδνπλ ηνλ ηόλν ηόζν ζηε γεληθή εληθνύ όζν θαη ζηε γεληθή πιεζπληηθνύ.

15 4. Διδακηικές προηάζεις Καηά ηε δηδαζθαιία ζε επίπεδν αξραξίσλ θαη κεζαίσλ δηαθξίλνληαη ηξεηο θαηεγνξίεο: 1) πνηθηιία ζηαζεξνύ θαη κεηαθηλνύκελνπ ηόλνπ, 2) ζηαζεξόο ηόλνο θαη 3) κεηαθηλνύκελνο ηόλνο. Αλαθέξνληαη ραξαθηεξηζηηθέο πεξηπηώζεηο ζπρλήο ρξήζεσο πνπ αλαδεηθλύνπλ θαηλόκελα ιεμηινγηθήο θαη πθνινγηθήο επηινγήο. Σε επίπεδν πξνρσξεκέλσλ θαηά ηε δηδαζθαιία ησλ ηξηώλ θαηεγνξηώλ δίλεηαη έκθαζε ζηελ πθνινγηθή επηινγή. Άζκηζη Α Eπηπέδνπ αξραξίσλ κε επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ ηύπνπ κε θαηεβαζκέλν ηόλν ζηε γεληθή εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ. Σηόρνο ηεο άζθεζεο είλαη λα εμνηθεησζνύλ νη δηδαζθόκελνη κε ζπλεζηζκέλεο θξάζεηο ηεο λέαο ειιεληθήο. Να ζπκπιεξψζεηε ηνλ ηχπν ηεο γεληθήο: 1. καιιηά (άγγεινο) 2. αζθνί ηνπ (Αίνινο) 3. ε πλνή ηνπ (άλεκνο) 4. ε ςπρή ηνπ (άλζξσπνο) 5. αξρέο (Αχγνπζηνο) 6. επηζηνιή (απφζηνινο Παχινο) 7. κεηαιιεχκαηα (άξγπξνο) 8. ηνπ (εθπξφζσπνο) ησλ εξγαδνκέλσλ. 9. ζρνιή (εκπνξνπινίαξρνο) 10. ζέζε (έλνξθνο) 11. ειαζηηθνχ (επίδεζκνο) 12. έζνδα (έξαλνο) 13. νλφκαηα ηνπ. (θαηάινγνο) 14. (έθεδξνο) αμησκαηηθνχ

16 15. αηθληδίνπ (ζάλαηνο) 16. ην δξάκα ηνπ (Θεάλζξσπνο) 17. ηα κέιε ηνπ (ζίαζνο) 18. εθθσθαληηθνχ (ζφξπβνο) 19. ν γχξνο ηνπ (ζξίακβνο) 20. έμνδνο (θίλδπλνο) 21. ζπκπεξηθνξά (θχξηνο) 22. Σάββαην ηνπ (Λάδαξνο) ε (Μάξηηνο) 24. κεηαιιεχκαηα (κφιπβδνο) ε (Οθηψβξηνο) 26. κέινο ηνπ (φκηινο) Χ 27. δηακέξηζκα 3νπ (φξνθνο) 28. πεξίνδνο εκθπιίνπ (πφιεκνο) 29. έλσζε (μελνδνρνυπάιιεινη) 30. βνπιή ησλ (έθεβνο) 31. θαηάζεζε ησλ (ζηέθαλνο) 32. ε απφβαζε ησλ (ζχκκαρνο) 33. ηα κέιε ηνπ (ζχλδεζκνο) 34. ε εθινγή ησλ (αληηπξφζσπνο) 35. ζχκα ηεο (άζθαιηνο) 36. πξνζηαθηηθή (αφξηζηνο) 37. βνεζφο (δήκαξρνο) 38. βαζκφο ηνπ (λαχαξρνο) 39. ηνπ (Πφληηνο Πηιάηνο) 40. Σεβαζκηνηάηνπ (Αξρηεπίζθνπνο) 41. ιεηηνπξγίεο ηνπ (εγθέθαινο) 42. ην βηβιίν ηνπ (δάζθαινο) 43. ην δηθαζηήξην ηνπ (Άξεηνο Πάγνο)

17 Άζκηζη Β Γηα καζεηέο κεζαίνπ επηπέδνπ θαη πξνρσξεκέλνπο. Να ζπκπιεξψζεηε επηιέγνληαο ηνλ θαηάιιειν ηχπν ηνπ νπζηαζηηθνχ πνπ βξίζθεηαη ζηελ παξέλζεζε. Καη κφλν ηα δεθάδεο κεηαιιηθά θαη μχιηλα εθθιεζάθηα, πνπ ππάξρνπλ εθαηέξσζελ ηνπ δξφκνπ, απφ ηα Κακέλα Βνχξια κέρξη ηνλ Άγην Κσλζηαληίλν, καξηπξνχλ ηελ επηθηλδπλφηεηα ηνπ δξφκνπ ζην ζεκείν εθείλν, αιιά θαη ηε ρξφληα αδηαθνξία ησλ αξκνδίσλ λα ππάξμεη βειηίσζε ηνπ (θαηζηθφδξνκνο).. ζηελ πεξηνρή, πνπ απνθαιείηαη «εζληθή νδφο». Μέξα κε ηε κέξα πιεζαίλνπλ ηα εξσηήκαηα γχξσ απφ ηελ ππφζεζε ληφπηλγθ ηνπ ρξπζνχ νιπκπηνλίθε ηεο Αζήλαο θαη (θάηνρνο). ηνπ παγθφζκηνπ ξεθφξ ησλ 100 κ. Άζκηζη Γ Επηπέδνπ αξραξίσλ, κε δηαηήξεζε ηνπ ηόλνπ ζηε γεληθή εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ. Σηόρνο ηεο παξαθάησ άζθεζεο είλαη λα εμνηθεησζνύλ νη δηδαζθόκελνη κε ζπλεζηζκέλεο θξάζεηο ηεο λέαο ειιεληθήο. Η άζθεζε αθνξά ηνλ ηνληζκό ζύλζεησλ θαη πνιπζζύιιαβσλ ιέμεσλ. Να ζπκπιεξψζεηε ηνλ ηχπν ηεο γεληθήο: 1. ην παξάζεκν ηνπ (κεγαιφζηαπξνο) 2. ζηηο φρζεο ηνπ (μεξνπφηακνο) 3. θξηρηνχ (πνλφδνληνο) 4. ηα αγθάζηα ηνπ (ζθαληδφρνηξνο) 5. ην ηξίρσκα ηνπ (αγξηφρνηξνο) 6. ην καγαδί ηνπ (γνπλέκπνξνο) 7. ε ζηνιή ηνπ (δηαζηεκάλζξσπνο) 8. ρηιηφκεηξα ηνπ (απηνθηλεηφδξνκνο)

18 Βιβλιογπαθία Αλαζηαζηάδε-Σπκεσλίδε, Ά «Η κνξθνινγηθή δνκή ηεο λέαο ειιεληθήο θαη ε δηδαθηηθή ηεο», Γισζζνινγία, ζει (εηδηθό ηεύρνο «Η λέα Ειιεληθή σο μέλε γιώζζα») 15. Ινξδαλίδνπ, Ά. (ππό έθδνζε). «Η κνξθνινγηθή πνηθηιία ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σο μέλεο γιώζζαο», Η κνξθνινγία ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο σο μέλεο γιψζζαο, επηκ. Σ. Α. Μνζρνλάο, εθδ. Παηάθε. Ινξδαλίδνπ, Ά Οδεγφο ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο, Αζήλα, εθδ. Παηάθε. Μήηζεο, Ν Σηνηρεηψδεηο Αξρέο θαη Μέζνδνη ηεο Δθαξκνζκέλεο Γισζζνινγίαο. Δηζαγσγή ζηε Γηδαζθαιία ηεο Διιεληθήο σο Γεχηεξεο (ή Ξέλεο) Γιψζζαο. Αζήλα: Gutenberg. Λεμηθό Ιδξύκαηνο Τξηαληαθπιιίδε